Orhan Kemal ve ailesi 1954’ten 1966’ya kadar İstanbul Fatih’te yaşadı. Müellif, İstanbul’un bu semtini ve insanlarını pek çok romanında anlattı. Hürriyet’ten İhsan Yılmaz Orhan Kemal’in satışa çıkarılan meskeni hakkında yazdı.
Orhan Kemal’in oğlu almak istemişti
Kemal’in 12 yıl kirada oturduğu mesken artık sahibi tarafından 10 milyon TL bedelle satışa çıkartıldı. Orhan Kemal’in 1957 yılında o meskende doğan ve çocukluğu orada geçen oğlu Işık Öğütçü, 2000 yılında konutu satın almak istediğini fakat sahiplerinin razı gelmediğini söylüyor.
Babasının ismine Taksim Cihangir’de Orhan Kemal Müzesi’ni açan ve ismiyle bütünleşmiş İkbal Kahvesi’ni hayata geçiren Işık Öğütçü’nün daha sonra da konutu satın alma imkanı kalmamış. Öğütçü, binanın müze için küçük olduğunu lakin Orhan Kemal ismine bir kütüphane ve çocukların yararlanabileceği bir yazı meskeni yapılabileceğini belirtiyor.
İstanbul Valiliği ve Büyükşehir Belediyesi vakit zaman bu istikamette teşebbüslerde bulunsa da daima sonuçsuz kalmış. Orhan Kemal’in o konutta yaşadığını hatırlatan tek şey, sık sık kopartılıp atılan plaketler dışında isminin verildiği sokak tabelası kalmış.
Pek çok roman o konutta yazılmış
Orhan Kemal, 12 yıl boyunca yaşadığı Cibali’de pek çok romana imza attı. ‘Suçlu’, Sokakların Çocuğu’, ‘Üç Kağıtçı’ ve ‘Evlerden Biri’ üzere romanları şahsen semtin sokaklarını ve insanlarını mevzu alır.
Işık Öğütçü’nün hazırladığı ve ‘Eşe Dosta Selam’ ismiyle kitaplaştırdığı mektuplarından birinde Abidin Dino’ya yaşadığı semti ve insanlarını şöyle anlatıyor Orhan Kemal:
“Unkapanı’nda, daha doğrusu Cibali’de oturuyorum. Bir yanımda tütün fabrikası Tekel’in. Her sabah fabrika borusunun kalın kalın ötüşü ve penceremin önünden bayanlı erkekli emekçilerin geçişi. Hele yağmurlu, çamurdan günlerin mor sabahlarında, biri kucağında, ikisi yanında, bir lokma için koşan bayan emekçilerin telaşı, yaşamak için çabalamaları, kendimi, kendi kederlerimi bana unutturuyor. Onların ‘Yaşama savaşı’ yanında, benimki, bizimki vallahi ‘lüks’. Asıl haklı onlar…” Bir semti ve insanlarını böylesine ölümsüzleştiren bir muharririn izlerinin oradan siliniyor olması çok dokunaklı.
Orhan Kemal, 15 Eylül 1914’te Adana’nın Ceyhan ilçesinde dünyaya geldi.
Asıl ismi Mehmet Raşit Öğütçü olan usta edebiyatçı, çocukluğunun birinci yıllarını Adana’da geçirdi. Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra Fransız işgali nedeniyle avukat babası Abdülkadir Kemali Bey ve ilkokul öğretmeni annesi Azime Hanım’la Adana’dan ayrıldı.
Ailesiyle evvel Niğde, sonra Konya’ya giden müellif, babasının Kastamonu milletvekili olarak 1. Meclis’e girmesinin akabinde Ankara’da yaşamaya başladı. Başarılı edebiyatçı, Abdülkadir Kemali Bey’in 1930’da Ahali Cumhuriyet Fırkası’nı kurmasının akabinde gelişen olaylar sonucu ailesinin Suriye’ye zarurî göçüyle ortaokul son sınıfta tahsilini bıraktı.
Yeniden Adana’ya dönüp tarım fabrikalarında personellik, dokumacılık, ambar memurluğu ve katiplik yapan Kemal, Ulusal Mensucat Fabrikası işçilerinden Nuriye Hanım ile 5 Mayıs 1937’de evlendi. Çiftin, biri kız, 4 çocuğu dünyaya geldi.
Yazı hayatına şiirle başladı
Adana’da tanıştığı İsmail Usta’nın kendisine getirdiği kitaplarla, okumaya merak salan usta edebiyatçı, yazı hayatına şiirle başladı. Birinci şiiri 1939’da Reşat Kemal takma ismiyle yayımlanan muharrir, kıssa ve romanlarında Orhan Kemal ismini kullandı ve bu isimle ünlendi.
Panait Istrati ile Maksim Gorki hikayelerinden etkilenen, hikayeleri 1941-1943’te “Yürüyüş” ve “İkdam” gazeteleriyle “Yurt ve Dünya” mecmuasında yayımlanan usta edebiyatçı, 1951’de İstanbul’a gelerek tefrika hikayeler kaleme aldı.
Kemal, “Yeni Ses”, “Yeni Edebiyat” ve “Yürüyüş”teki şiirleriyle “Gün”deki hikayelerinde Hayrullah Güçlü, Rüştü Ceyhun, Orhan Raşit; sinema senaryolarında ise Ülker Uysal ve Yıldız Okur imzalarını kullandı.
Yazarın 1949’da okuyucuyla buluşan “Ekmek Kavgası” adlı ilk kitabı edebiyat etrafından olumlu tenkitler aldı.
Nazım Hikmet’in denemelerini beğenmesi üzerine roman yazmaya başladı
Askerlik vazifesi esnasında, ceza kanununun 94’üncü unsuruna ters davranıştan 5 yıl mahpusa mahkum olarak Kayseri, Adana ve Bursa cezaevlerinde yatan müellif, Bursa Cezaevi’ndeyken Nazım Hikmet Ran ile arkadaş oldu.
Yazar Kemal, yaptığı bir açıklamada, 1940’ların sonunda roman yazmaya yönelmesini şu sözlerle tabir etmişti:
“Niçin roman yazıyorum? Bu muhtaçlık nereden geliyor? Yeteneğimden. Yeterli şair olamadığım için hikayeci oldum. Uygun şair olamazdım, önümde dağ üzere Nazım vardı. Düzgün şair olmam için evvel onu aşmam gerekirdi. Nazım aşılması sıkıntı ve olanaksız sarp bir dağdır. Nazım, sonsuz mavi bir denizdir. Nazım, şiir püskürten bir yanardağdır.”
Orhan Kemal, Nazım Hikmet ile Bursa Cezaevi’ndeki anılarını “Nazım Hikmet’le 3,5 Yıl” isimli kitabında topladı. Hikmet’in vefatından iki yıl sonra 1965’te yayınlanan eser, bir anı kitabı olmanın ötesinde hem Nazım Hikmet’in hem Orhan Kemal’in sanat anlayışıyla ilgili bilgiler içeriyor.
Eserleriyle, toplumsal ömrün değişim devirlerini birey-toplum alakaları çerçevesinde gerçekçi bir biçimde lisana getiren, tarla ırgatlarından fabrika emekçilerine, kimi vakit çalışanları kimi vakit işsizleri husus eden, ekmek hengamesi veren fakir bölümün ömrünü anlatan başarılı kalem, çağdaş Türk edebiyatında özgün bir yer edindi.
Yazılarında Raşit Kemali’nin yanı sıra Reşat Kemal ve Orhan Raşit isimlerini de çokça kullanan muharrir, şiir, roman, hikaye, oyun ve senaryo olmak üzere beş farklı alanda eserler kaleme aldı.
“72. Koğuş” ile “En Yeterli Oyun Yazarı” mükafatını aldı
Orhan Kemal, 1950’lerde sinema öyküleri, diyalog ve senaryolar yazarak Türk sinemasına da katkıda bulundu. Usta edebiyatçının roman ve öyküleri, 1960’lı yıllardan itibaren Türk sinemasında izleyiciyle buluştu.
Anılarında senaryo yazmaya başladığı periyoda değinen usta müellif, “Bir gün arkadaş (Macit Cevat Doğudan) bana ‘Neden senaryo yazmıyorsun?’ dedi. Senaryonun çevrilecek sinemaların kıssası olduğunu biliyordum. Lakin o güne kadar ne uğraşmıştım, ne de bir senaryonun nasıl yazıldığı üzerinde bir fikrim vardı. Yazılmış bir senaryo bile görmemiştim.” kelamlarıyla aktarmıştı.
İlk Orhan Kemal uyarlaması 1960’da Atıf Yılmaz tarafından çekilen “Suçlu” sineması oldu.
Edebiyatçıların ekseriyetle ilgi göstermediği sinema alanıyla hayli ilgilenen Kemal, 1963’te yayımlanan “Senaryo Tekniği” isimli kitabında senaryoyla ilgili teknik tabirlere yer verdi ve Metin Erksan’ın “Gecelerin Ötesi” isimli sinemasının senaryosunu örnek senaryo olarak ele aldı.
Birçok mükafata bedel görüldü
Usta edebiyatçı, “Kardeş Payı” hikayesiyle 1958’de, “Önce Ekmek” ile ise 1969’da “Sait Faik Kıssa Armağanı” kazandı. ‘Önce Ekmek’ yapıtı birebir yıl, Türk Dil Kurumu tarafından verilen “Öykü Ödülü”nün de sahibi oldu.
Kemal’in, 1958’de yayımlanan “Devlet Kuşu” romanından uyarladığı 3 perdelik “İspinozlar” isimli birinci oyunu, 1964 – 1965 tiyatro döneminde İstanbul Kent Tiyatrolarında sahnelendi.
Farklı yıllarda kaleme aldığı “72. Koğuş”, “Murtaza”, “Eskici Dükkanı”, “Kardeş Payı” isimli yapıtlarını de oyunlaştıran muharrir, “72. Koğuş”la 1967’de Ankara Sanat Severler Derneğince “En Düzgün Oyun Yazarı” seçildi.
Orhan Kemal’in 1963’te “Sokakların Çocuğu”, “Kanlı Topraklar”, “Mahalle Kavgası” ve “Dünyada Harp Vardı” kitapları yayınlandı.
Babaannesinin soyunun bulunduğu yerleri gezip not almak ve “93’ten Bu Yana” ismiyle ailesinin öyküsünü yazmak gayesiyle 1970’te Bulgar Müellifler Birliğinin daveti üzerine Sofya’ya giden müellif, burada kalp krizi geçirdi ve hastaneye kaldırıldı.
Yazar Kemal, tedavi gördüğü hastanede 2 Haziran 1970’te 56 yaşındayken hayatını kaybetti ve cenazesi Türkiye’ye getirilerek 5 Haziran’da Zincirlikuyu Mezarlığı’na defnedildi.
Vefatından 2 yıl sonra her yıl verilen “Orhan Kemal Roman Armağanı”, bugüne kadar ortalarında Adalet Ağaoğlu, Orhan Pamuk, Yaşar Kemal, Necati Cumalı, Selim İleri ve Hıfzı Topuz’un da ortalarında olduğu, Türk edebiyatının kıymetli isimlerinin yapıtlarını ödüllendirdi. “Orhan Kemal Roman Armağanı”nı bu yıl “Devridaim” romanıyla muharrir Ezgi Tanergeç aldı.
Açılışı 15 Eylül 2000’de yapılan Orhan Kemal Müzesi’nde, usta muharririn fotoğrafları, kitaplarının birinci baskıları, çalışma masası, mektupları, gözlüğü ve kıyafetleriyle Abdülkadir Kemali Bey’in eşyaları sergileniyor.
“Sanatımın hedefi… İnsanlığın, insanlık tarafından, insanlık için yönetilme eforu ismine sanat.” kelamının sahibi Orhan Kemal’in 27 romanı, 12 öykü kitabı, 5 oyunu ve çeşitli mecmualarda basılmış şiirleriyle 9’u sinemaya alınmış 10 senaryosu ve 3 sinema hikayesi bulunuyor.
Kaynak : Sputnik
News
