Programda konuşan Ulusal İstihbarat Akademisi (MİA) Lideri Prof. Dr. Talha Köse, Suriye’de ne olursa olsun Türkiye’nin duyarsız kalamayacağını belirterek, “Suriye’de oluşabilecek siyasi yapı da Türkiye’yi ilgilendiriyor. Bugün için Türkiye’nin temel telaşı PKK/PYD, SDG” cümlesini lisana getirdi.
Bölgesel ve memleketler arası gelişmeleri takip ederken en önemli kaynaklarından birinin Anadolu Ajansı olduğunu belirten Köse, “Böylesi bir mecranın Türkiye’nin stratejik vizyonuyla emsal bir biçimde genişlemesi bizleri mutlu ediyor” dedi.
Suriye’deki durumda Türkiye’nin çok kıymetli bir rolü bulunduğunu tabir eden Köse, “Geçmiş prestijiyle bakıldığında Suriye’de gücü ve kaynakları elinde tutan, halkıyla paylaşmayan bir rejim vardı. Bu durumu da kendi güvenlik güçleri, istihbaratı üzerinden koordine ediyordu. Birtakım dış güçlerin de dayanağıyla bu rejimi uzun yıllar devam ettirirler” diye konuştu.
Suriye’de ekonomik kaynakların aşikâr küçük bir azınlığa dağıldığını, bundan oluşan hoşnutsuzluğun Arap Baharı süreciyle tekrar gün yüzüne çıktığını lisana getiren Köse, şunları kaydetti:
Suriyelilerin temel talebi daha fazla özgürlük, daha fazla refahtı. Bununla ilgili ortaya çıktılar. Mevcut rejimin kendini değiştirmesini istediler. Bunu ıslahat yoluyla da yapabilirdi, öteki yollarla da yapabilirdi. Fakat rejim konumunu değiştirmedi. Bundan sonraki süreç çok farklı bir biçimde devam etti. Yani sert önlemler ortaya çıktıktan sonra, devrimciler baskılanmaya başladıktan sonra artık şiddet devreye girmiş oldu.
Köse, Suriye’de 2013 sonrasında daha fazla demokratik iştirak talebiyle ortaya çıkan ihtilalin radikal ögelerin devreye girmesiyle birlikte zehirlendiğine dikkati çekerek, “İlk başlangıçta Batı’da ve bölgedeki birçok aktör ihtilale, Suriye’deki dönüşüme dayanak verirken, DEAŞ ve başka radikal ögelerin ortaya çıkmasıyla birlikte ihtilal bir ölçüde momentumunu kaybetti. Lakin bütün bu süreç esnasında önemli bir göç dalgası oldu. Türkiye’ye, Avrupa’ya, dünyanın birçok yerine göç oluştu” diye konuştu.
‘Devrim hissinin yaşanması Türkiye sayesinde oldu’
Suriye’deki ihtilale, dönüşüme, daha iştirakçi bir sistemin oluşmasına dayanak veren ve bunu da sonuna kadar koruma eden ülkenin Katar ile birlikte Türkiye olduğunu belirten Köse, “Bir ihtilal hissinin yaşanması, bunun hayatta kalması, bunun nefes alabilmesi Türkiye sayesinde oldu. İdlib’de çatışmasızlık bölgeleri oluşturuldu, Astana Süreci’nden sonra. Sonra Türkiye’deki muhalifler bir ölçüde nefes aldılar, gidip gelebildiler. Avrupa’ya geçişler rahat oldu. Muhaliflerin nefes alabilecekleri bir ortam da oluşturdu Türkiye” tabirlerini kullandı.
Köse, Türkiye’nin, Suriye’de terörle gayret bölgelerine müdahaleleri de olduğuna, ihtilalin bölgedeki radikal ögelerden temizlenmesine katkı sağladığına dikkati çekerek, şunları anlattı:
DAEŞ’le göğüs göğüse savaşan tek ordu, Türk ordusudur. Bu radikalizmin engellenmesinde, ayıklanması yani o devrimci hissin içerisindeki daha mutedil bir noktaya sevk edilmesinde Türkiye’nin çok önemli katkısı oldu. Hem de muhaliflerin toparlanabilecekleri bir alanın koruma edilmesinde Türkiye’nin katkısı oldu. En sonuna kadar bütün bu hissiyatın yaşanmasında da Türkiye’nin katkıları oldu.
Suriye’deki yeni sürecin inşasında bir anayasa hazırlanmasının, toplumun tamamını kapsayan bir anayasa oluşturulmasının hayati kıymete sahip olduğunu vurgulayan Köse, Suriye’de dağılmış bütün ögelerin tekrar diyaloğa başlamaları ve uzlaşmaları, bunun üzerine maddelerin ve anayasanın yapılması gerektiğini söyledi.
Köse, “Anayasanın kapsayıcı bir biçimde, bütün bu tabandan gelen bir biçimde üzerinde uzlaşılması gerekiyor. Anayasayla birlikte geçiş maddelerinin oluşturulması gerekiyor. Bir geçiş hükümetinin bütün bu süreci yönetmesi gerekiyor” dedi.
‘Suriye’de ne olursa olsun Türkiye duyarsız kalamaz’
Talha Köse, bundan sonraki süreci Suriye halkının yöneteceğini vurgulayarak, şunları kaydetti:
Şu anda muhalif aktörler içerisinde oluşturulmaya çalışılan yapının toplumsal mutabakatına takviye vermek istemeyecek olanlar da olacak. Bir de natürel ki bölgesel ve global aktörler içerisinde de oyun bozanlar olacak. Yani kendi bölgeye nüfuzları, Suriye’ye nüfuzları zayıflamasın diye yeni oluşabilecek siyasi yapıya dayanak vermeyen aktörler de olacak. Münasebetiyle Suriye’yi bir aya getirmek isteyen bütünleştirici aktörlerle oyun bozanları ortasında önemli bir rekabet olacak ve sabır testi olacak. Münasebetiyle bu işin sihirli değnekle bir anda çözülmesini beklememeliyiz. Yani güç bir süreç olacak.
Türkiye’nin Suriye ile 911 kilometrelik sonu paylaştığını, hasebiyle Türkiye’nin Suriye’de olanlara duyarsız kalma ihtimalinin olmadığını belirten Köse, şunları aktardı:
Doğrudan bizim güvenliğimizi de refahımızı da bölgeyle entegrasyonumuzu da yani Arap dünyası ile entegrasyonumuzu da etkileyen bir durum. Türkiye içerisindeki terörle de direkt temaslı. Hasebiyle Suriye’de ne olursa olsun Türkiye duyarsız kalamaz. Fakat şöyle bir şey var. Yani Suriye’de oluşabilecek siyasi yapı da Türkiye’yi ilgilendiriyor. Bugün için Türkiye’nin temel telaşı PKK/PYD, SDG. Kürtler Suriye’nin asli ögesi, modülü. Esasen Türkiye de rejime daha evvel yaptığı, yani onların rejim devrinde hiçbir hakları yoktu. Hasebiyle Türkiye’nin de bu ıslahat konusunda tavsiyeleri vardı. Lakin Kürtler Suriye’nin asli yordam ancak PKK-PYD, SDG dışarıdan enjekte edilmiş bir zehir. Hasebiyle bu zehir hem Suriye’nin mevcut oluşabilecek devlet yapısını, güvenlik çerçevesini hem de toprak bütünlüğüne ziyan veren bir zehir. Bu zehrin tıpkı vakitte Türkiye’ye de epeyce ziyanı var.
Köse, Türkiye’nin Suriye ile artık dost münasebetler, ekonomik, diplomatik ve kültürel bağlar üzerinden bağ kurmaya çalıştığını vurgulayarak, “Sınırımızın ötesinde Türkiye’ye ziyan veren bir terör örgütü olduğu sürece de biz buradaki gelişmeleri duyarsız kalamayız. Bu zehir maalesef Türkiye’nin de müttefiki olan ABD tarafından da destekleniyor. İleride diğer aktörler de destekleyebilir. Süratle buradan atılması gerekiyor. Bu hem yeni oluşabilecek Suriye’nin kimyasını bozar, hem Türkiye-Suriye münasebetlerinin kimyasını bozar, hem de Türkiye’nin tahminen de bölgesel bağlantılarını zehirler. Münasebetiyle ivedilikle bu örgütün ve bu terör örgütünün ve kontaklı olduğu aktörlerin buradan tasfiye edilmesi gerekiyor. Ne kadar süratli olursa Suriye’deki olağanlaşma süreci o kadar süratli olur” diye konuştu.
‘Zor bir süreç Suriye’yi bekliyor fakat umutlu olmamız gerekiyor’
Talha Köse, Suriye’deki yeni tertipte memleketler arası aktörlerin nasıl bir rol üstlenmesi gerektiğine ait soru üzerine, “Sadece milletlerarası aktörler ve devletler değil, tıpkı vakitte sivil toplumun da buraya deneyim aktarması gerekiyor. Kolay bir süreç değil” dedi.
Ne kadar fazla aktör bu bahse takviye olursa, deneyim ve kaynağını aktarırsa Suriye’deki uzlaşı sürecinin o kadar süratle meydana geleceğini belirten Köse, ancak beklentilerde de gerçekçi olmak gerekeceğini vurguladı.
Köse, 15 sene sürmüş bir iç savaşın akabinde toparlanmanın 1-2 senede olmasının beklenemeyeceğini, mevzunun 10-15 yıla, tahminen de daha uzun sürece yayılabileceğini tabir ederek, “Her şey kusursuz olsa bile bölgede çıkabilecek öteki tansiyonlar, öteki bölgesel tartışmalar da bu sürece ket vurabilir. Hasebiyle sıkıntı bir süreç bizi bekliyor. Sıkıntı bir süreç Suriye’yi bekliyor. Lakin umutlu olmamız gerekiyor” dedi.
Daha evvel Suriye’de hak arama talebiyle ortaya çıkan kümelerin daha sonra radikal örgütler tarafından zehirlendiği söz edilerek, bu durumun yeni süreçte de tesirinin olup olmayacağına ait soru üzerine Köse, şu cümleleri kaydetti:
Şimdi HTŞ’ye bakıldığında süreç içerisinde önemli bir deradikalizasyondan geçtiğini görüyoruz. Yani evvelki El-Nusra, El-Kaide ilişkili bir örnekten, global cihadın parçasıymış üzere kendini konumlandıran bir aktörden sıyrılarak Suriye’deki rejime karşı konum almış ve Suriye’de daha iştirakçi bir sistemi arzulayan bir aktöre dönüştü. Bu Suriyelilerin daha fazla kelam sahibi olduğu bir noktada ilerlemeye başladı.
Suriye’de tek bir küme bulunmadığını, daha radikal ideolojisi olanların, global cihat nosyonuyla kontaklı olan aktörlerin de bulunduğunu söz eden Köse, bunların da devlete kanalize edilerek, sürecin devam ettirilmesi gerektiğini, bunu da Suriye’deki aktörlerin yapabileceğini kaydetti.
Kaynak : Sputnik
News
